19 października tego roku minęła 140. rocznica urodzin Antoniego Bauma – najbardziej aktywnego rzecznika odzyskania praw miejskich przez Skalbmierz i jego pierwszego burmistrza, a później honorowego obywatela i dożywotniego członka Rady Miejskiej. Lista zasług Bauma dla naszego miasta jest jednak zdecydowanie dłuższa – wspominając tę postać w okrągłą rocznicę jej urodzin i na niecałe trzy lata przed setną rocznicą przywrócenia praw miejskich Skalbmierzowi pragniemy dziś o nich przypomnieć.
Antoni Baum urodził się 19 października 1884 r. w Złotej koło Pińczowa. Niestety na ten moment niewiele wiemy o latach jego młodości. Na pewno lata na przełomie XIX i XX wieku upłynęły młodemu Baumowi na nauce, bowiem już w 1911 roku rozpoczął on pracę w Skalbmierzu jako pomocnik notariusza Aleksandra Redycha. Ten zaś z kolei zastąpił w tym samym roku na tym stanowisku równie zasłużonego dla Skalbmierza Zdzisława Skłodowskiego – stryja wybitnej polskiej uczonej Marii Skłodowskiej-Curie.
W 1912 roku z inicjatywy Aleksandra Redycha i Antoniego Bauma powołana została w Skalbmierzu straż pożarna. Jej pierwszym prezesem był Aleksander Redych, a pierwszym naczelnikiem Antoni Baum.
Odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 roku pobudziło skalbmierskich działaczy społecznych do starań o odzyskanie utraconych na mocy postanowień carskiego ukazu z 1 czerwca 1869 roku praw miejskich. Skalbmierz znalazł się wtedy wśród 34 miast guberni kieleckiej, które utraciły swe prawa i z dniem 1 stycznia 1870 stały się osadami. Jednym z najbardziej aktywnych działaczy w kierunku ich odzyskania był właśnie Antoni Baum – pomocnik rejenta. Tutejsi działacze społeczni, na czele z Bauem, zdawali sobie sprawę, że odzyskanie praw miejskich będzie gwarancją rozwoju gospodarczego i administracyjnego miasta po latach ciemiężenia przez rosyjskiego zaborcę.
W 1924 roku skalbmierzanie zwrócili się więc do władz wojewódzkich z prośbą o możliwość umiastowienia osady, argumentując potrzebę tej decyzji zarówno danymi ukazującym budżet, a także tym, że: „projektowane miasto Skalbmierz obecnie posiada koło 3548 osób (ludności) – spodziewany jest większy napływ ludności z powodu budowy kolei żelaznej.” Przekonywali także, że w osadzie funkcjonują urzędy takie jak: remiza strażacka, dom schronienia dla starców i szlachtuz (daw. rzeźnia), ponadto w mieście ma swą kancelarię notariusz, jest posterunek policji państwowej, szkoła siedmioklasowa, poczta i apteka. W przyszłości planowano wznowienie działalności Sądu Pokoju i uruchomienie stacji kolejowej. Przedstawiciele miasta utrzymywali również, że w Skalbmierzu trwa „stały rozwój przemysłu i handlu”. W latach dwudziestych istotnie istniały w Skalbmierzu między innymi cztery garncarnie, kaflarnia, cegielnia, młyn wodny amerykański oraz liczne warsztaty mechaniczno-ślusarskie.
Władze wojewódzkie i centralne nie pozostały obojętne na prośby skalbmierzan. 10 stycznia 1927 roku ówczesny Prezes Rady Ministrów Józef Piłsudski wydał rozporządzenie ogłoszone w Dzienniku Ustaw Nr 7 poz. 42 z roku 1927 o zaliczeniu osady Skalbmierz w powiecie pińczowskim, województwie kieleckim w poczet miast z równoczesnym wcieleniem do niego niektórych sąsiednich wsi i gruntów. I tak osada Skalbmierz, wchodząca wówczas w skład gminy wiejskiej Topola, została wyłączona z dotychczasowego jej związku gminnego i zaliczona w poczet gmin miejskich. Ponadto do nowoutworzonej gminy miejskiej wcielono wieś Zagrody Skalbmierskie (grunty po folwarku „Kanonja Skalbmierska”) wyodrębnione z gminy wiejskiej Boszczynek oraz wsie Kępa oraz Zamoście wyodrębnione z gminy wiejskiej Drożejowice. Powyższe rozporządzenie uzyskało moc obowiązującą z dniem 1 kwietnia 1927 roku.
Cztery dni później do Antoniego Bauma skierowane zostało przez ówczesnego starostę powiatu pińczowskiego H. L. Cichego pismo, informujące, że decyzją Wojewody Kieleckiego z dnia 31 marca 1927 roku został on wyznaczony na Kierownika Tymczasowego Zarządu Miejskiego w Skalbmierzu do czasu ukonstytuowania się Rady Miejskiej i Magistratu. Polecono mu także przyjąć protokolarnie od wójta gminy Topola wszystkie dokumenty dotyczące byłej osady Skalbmierz oraz wszystkie sprawy związane z przynależnością tej osady i przyłączonych do niej gruntów od gmin Boszczynek i Drożejowice.
Jednocześnie z dniem 31 marca 1927 roku Wydział Powiatowy Sejmiku Pińczowskiego wyznaczył na członków Rady przybocznej Zarządu miejskiego następujących mieszkańców: Aleksandra Redycha, dr. Romana Dutkiewicza, Franciszka Szewczyka, Józefa Kończaka, Józefa Karcza i Franciszka Koneweckiego oraz zastępców: Stanisława Bogackiego, Wojciecha Nideckiego i Stanisława Jasińskiego. Z dniem 21 maja 1927 roku panowie: Aleksander Redych i dr Roman Dutkiewicz zrzekli się godności członków Rady przybocznej , do której weszli wspomniani zastępcy: Stanisław Bogacki i Wojciech Nidecki. Na Skarbnika z kolei powołano Feliksa Kwiatka, a na sekretarza Antoniego Gałkę. Warto zwrócić w tym miejscu uwagę, że poczytne miejsce w ówczesnym gremium zarządzającym miastem stanowili przedstawiciele licznej społeczności żydowskiej.
Tymczasowy Zarząd Miejski pracował tylko do 24 lipca 1927 roku, kiedy to utworzono ostatecznie zgodnie z zaleceniami pierwszą Radę Miejską. Praca nad jej utworzeniem jest niewątpliwą zasługą Antoniego Bauma. Z tej zapewne przyczyny został on wybrany przez to nowopowstałe gremium burmistrzem. W jej skład weszli również: Henryk Niewiadomski, Alter Fajwisz, Majer Strasberg, Stanisław Karcz, Stanisław Bogacki, Andrzej Łach, Franciszek Szewczyk, Feliks Porębski, Franciszek Konewecki, Antoni Gasiński i Saul Mur. Biuro magistratu mieściło się w budynku będącym własnością Ignacego Sikorskiego przy ul. Krakowskiej (obecnie ul. Ppor. Sokoła).
W latach dwudziestolecia międzywojennego radykalnie zmienił się wygląd miasta – skanalizowano ciek wodny płynący wzdłuż ul. Kościelnej (obecnie M. Reja), wybrukowano rynek i odchodzące od niego ulice. W związku z budową drogi z Działoszyc do Kazimierzy Wielkiej, Skalbmierz uzyskał połączenie drogowe. Ważnym elementem życia miasta oprócz cotygodniowych jarmarków była działalność organizacji takich jak: Straż Pożarna, Komitet Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego oraz Związek Strzelecki.
W 1927 roku również z inicjatywy Antoniego Bauma powstała w Skalbmierzu Kasa Stefczyka. Pierwszy burmistrz Skalbmierza prezesował jej, a potem obowiązki swe przekazał magistrowi farmacji Pawłowi Sawickiemu. Po II wojnie światowej na bazie Kasy Stefczyka utworzono w mieście Bank Spółdzielczy.
Antoni Baum pełnił funkcję burmistrza do 1 października 1927 roku, kiedy to zrzekł się pełnionej posady. Jego następcą został w wyniku przeprowadzonego konkursu Władysław Borowski, który pełnił tę funkcję do 25 maja 1930 roku. Kolejnym burmistrzem miasta był Stanisław Karcz. Na początku lat 30. burmistrzem był z kolei Władysław Razowski, a w 1935 roku funkcję tę objął Antoni Janczur.
Aktualnie samorząd Miasta i Gminy Skalbmierz czyni starania celem zebrania nowych informacji na temat Antoniego Bauma. Pozostając w tzw. kontakcie z jego potomkami, liczymy, że uda nam się zebrać już niebawem garść kolejnych informacji o jego życiu, szczególnie tych dotyczących lat młodości przed 1911 rokiem i późniejszymi latami po wyjeździe ze Skalbmierza. Wiemy, że do 1933 roku pełnił on funkcję naczelnika miejscowej jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej, a w 1934 roku został wpisany na listę osób upoważnionych do zastępowania notariuszów Okręgu Izby Notarialnej w Lublinie. Ostatnie lata życia spędził w Kazimierzy Wielkiej, gdzie zmarł 22 maja 1971 roku. Spoczywa na tamtejszym cmentarzu parafialnym.
Historia naszego miasta i całej gminy dalej pozostaje w jej wielu częściach nieodkryta. Czynimy starania, by stale odkrywać jej kolejne karty. Liczymy, że ostatnie sto lat naszego miasta odsłoni przed nami jeszcze wiele faktów, które będziemy mogli Państwu przedstawić w książce wydanej na zbliżające się stulecie odzyskania praw miejskich.
Do powyższego artykułu załączamy również galerię zdjęć prezentujących Antoniego Bauma. Fotografie pochodzą z „Kroniki Miasta Skalbmierza” – odtworzonej i uzupełnionej w 2021 roku dzięki nieocenionej pracy i zaangażowaniu Panów: Zbigniewa Pudy i Sławomira Mertyny.
Opis zdjęć:
1. Antoni Baum, portret z młodości, początek XX wieku.
2. Antoni Baum z córką (ok. 1910 r.).
3. Antoni Baum (w kapeluszu) w towarzystwie znajomych prezentujących się w mundurach austriackich.
4. Antoni Baum z rodziną, początek lat 20. XX wieku.
5. Antoni Baum, pomocnik rejenta, druga dekada XX wieku.
6. Antoni Baum (drugi w pierwszym rzędzie) w 1927 roku jako kierownik tymczasowego Zarządu Skalbmierza – burmistrz.
7. Antoni Baum, 9 czerwca 1930 roku, wycieczka do lasu mieszczan skalbmierskich.
